Reclame, zou jij het missen?

ingezonden artikel van
Hein van der Schoot

foto: Vereniging Weldaad

Onlangs werd in een aantal reclamezuilen, de zogeheten mupi’s, de reclame vervangen door posters met teksten als ‘Adverteren maakt Tilburg niet leuker, wij wel’ en ‘Reclame, zou jij het missen?’ Een actie van Adbusting Team Tilburg: burgers die het toenemende ‘reclamegeweld’ in het publieke domein afkeuren. Zij stellen dat de wildgroei van reclame een ontwrichtende werking heeft, een duurzame samenleving zelfs in de weg staat. Zal het gemeentebestuur zich iets aantrekken van de kritiek? Dat lijkt niet waarschijnlijk. De betrekkingen tussen gemeentehuis en reclamebranche gaan juist steeds verder. De stad is al volgezet met reclameborden en marketingvlaggen en nu komen er nog extra informatieschermen bij, met daarop óók weer reclame. CDA-wethouder De Ridder (Informatietechnologie) heeft laten weten dat er zelfs meer dan tweehonderdvijftig van die schermen in de openbare en semi-openbare ruimte zijn gepland.
Intussen is het grote LED scherm, dat deel uitmaakt van het kunstwerk
‘Between You & Me’ naast het Factorium, bij gelegenheid ook al gebruikt
voor marketingcommunicatie. Een kras staaltje van ‘piraterij’ maakte ik
daar mee tijdens een soort speurtocht voor nieuwe studenten, die werd
georganiseerd door de gemeente en een aantal bedrijven. Toen de studenten
bij het kunstwerk arriveerden, veranderde het ineens in een reclamezuil. Op
het beeldscherm van Between You & Me verscheen namelijk het logo van de Rabobank.

Doorlopend commercieel vermaak

Graag biedt het gemeentebestuur reclamemakers ruim baan. Zo is bijvoorbeeld vorig jaar rond deze tijd het hoofdplein van Tilburg, de Heuvel, wekenlang bezet geweest door een radiostation dat er de hele dag door uitbundig reclame maakte voor zichzelf en een bepaald type auto.
Al weer even geleden, maar in deze context interessant om in herinnering te
roepen, is de omstreden vanuit het gemeentehuis gevoerde campagne voor een mega shoppingmall aan de rand van de stad. Hoewel al lang duidelijk is dat we met z’n allen meer consumeren dan de capaciteit van de aarde toelaat,
gaat het Tilburgse gemeentebestuur stug door met het aanwakkeren van de
consumptie. In dit licht kan ook de recente verruiming van openingstijden
van winkels worden gezien. Meer en meer wordt de burger gezien als een
funshopper die doorlopend vermaakt moet worden.

En die funshopper bestook je met reclame, meent men op het stadhuis. Zo
stelde de gemeente afgelopen zomer een tweeënzeventig pagina’s dikke
reclamekrant samen om de kermis te promoten. Dit blad is vervolgens
huis-aan-huis bezorgd. Hartstikke leuk en handig misschien, maar je kunt je
afvragen of het een taak is van de overheid om zo’n reclamekrant uit te
geven. Maar wat vooral vragen oproept: ook bij mensen met een
brievenbussticker ‘geen reclame’, is het pak papier naar binnen geschoven!
Maar misschien moeten we daar niet te zwaar aan tillen. Want we hebben het hier immers over de Tilburgse kermis. En ja, alles wat daarmee samenhangt is bijzonder belangwekkend cultureel erfgoed, volgens het gemeentebestuur. Zó bijzonder en belangwekkend dat het zich nu inspant om de kermis geplaatst te krijgen op de Lijst van Werelderfgoed van de Unesco. Om het vertier veilig te stellen voor het nageslacht, zeg maar.

Nog een voorbeeld van een commerciële binnendringer. Aan de Ringbaan West stond enige tijd geleden een bord met een ‘artist impression’ van een
immense overdekte arena. Precies de T dome die een projectontwikkelaar en
het gemeentebestuur op die plek wilden bouwen. Waar het hier nu om gaat is het volgende: het grote promotiebord ontnam het zicht op een fraaie in
ecologisch opzicht bijzondere groenstructuur, die juist had moeten wijken
in geval het bouwplan was doorgegaan (De financieel-economische
crisis gooide roet in het eten). Het groen werd ook nog op een andere manier buiten beeld gehouden. De gemeentelijke afdeling ‘Voorlichting’ en de
plaatselijke krant repten namelijk met geen woord over de bedreigde
stadsnatuur, terwijl de T dome onder het motto ‘past perfect bij het DNA
van de stad’, in alle toonaarden werd bezongen. Het is moeilijk om niet beïnvloed te worden door dit soort eenzijdige beeldvorming.

Hier had ook uw advertentie kunnen staan

Enige jaren geleden veroorzaakte een kunstwerk van De Leijer en Swarth,
getiteld ‘Horror Vacui’, grote opschudding in Tilburg, omdat het beledigend
zou zijn. Dit werk, een soort eigentijdse kruisweg, toont een Jezusfiguur in een ‘moderne industriestad’. Ik moet er aan denken omdat het heel treffend de vergaande commercialisering van de samenleving verbeeldt. Op een van de tableaus zie je de Jezusfiguur in een stedelijk landschap, terwijl hij een houten kruis voortsleept. Op het kruis hangt een briefje met de tekst ‘Hier had ook uw advertentie kunnen staan’. Is dit een kwetsend beeld? Volgens mij niet. De makers tonen met deze voorstelling gewoon de harde realiteit. Ze laten onder meer zien hoe een niets ontziende reclamemacht zich voortdurend slim in beeld weet te wurmen.

Misschien zijn er mensen die menen dat het in Tilburg met de ‘reclameterreur’ zo’n vaart niet loopt. Maar juist in Tilburg is heel duidelijk geworden, voor wie het wil zien, waar jarenlange verkeerd gerichte ‘branding’ toe leidt. De betekenisvolle boom die hier eeuwenlang bindende factor was, is door het gemeentebestuur gekapt (en wordt in figuurlijke zin nog steeds gekapt) en daarvoor in de plaats hebben we nu eindeloos kruikengeleuter en een strak vanuit het gemeentehuis geregisseerde campagne. Voordat ik nu het verwijt krijg dat ik overdrijf en zaken te zwaar aanzet: het hoofd ‘Concerncommunicatie’ van de gemeente, Van Wandelen, die tevens de T campagne aanstuurt, heeft in een interview (2005) zelf gezegd dat men zich in het gemeentehuis bezighoudt met ‘propaganda’ en ‘culturele manipulatie’.

Cultuur van consumentisme

Nu weer terug naar die eigentijdse kruisweg. Ik haalde dit kunstwerk niet alleen aan vanwege het onderwerp. Er speelt nóg iets dat in dit verband interessant is. Zoals gezegd: sommige mensen zijn van mening dat het werk beledigend kan overkomen. Daarom hebben politici besloten om het tentoon te stellen op een plek die je desgewenst kunt mijden. Zou het niet een goed idee zijn om op dezelfde manier om te gaan met de mupi’s! Ik stel voor om de totaal doorgeschoten cultuur van consumentisme in Tilburg te ontmantelen. We kunnen de mupi’s en beeldschermen uit het
straatbeeld verwijderen. Hetzelfde geldt voor al het straatmeubilair dat
voorzien is van logo’s en andere reclame-uitingen. Om te voorkomen dat we
er ongevraagd mee in aanraking komen, kan al die marketingrommel prima
worden ondergebracht in een van de vele leegstaande bedrijfsgebouwen die
Tilburg telt. Mensen die behoefte hebben aan reclame kunnen daar dan
ruimschoots aan hun trekken komen, terwijl diegenen die er niks van moeten
hebben, gewoon kunnen genieten van een ‘schone’, reclamevrije stad. Iedereen blij! Zo zie je maar weer: een goed idee hoeft niet ingewikkeld te zijn.