Onderstaande tekst is geschreven voor het komende nummer van het tijdschrift BEELDEN, kwartaalblad voor ruimtelijk georienteerde kunst.
Het podium dat Tilburgz biedt is een uitstekende plek om behalve politieke ook andere in mijn ogen belangwekkende zaken die zich in Tilburg voordoen aan de orde te stellen.Politiek in Tilburg is in zekere zin redelijk boeiend maar cultuur nog meer.Ik permitteer me de vrijheid ook hierover te zeggen wat ik ervan vind en denk.
Wie in Tilburg woont mag zich gelukkig prijzen. De stad is immers niet alleen in het bezit van een zowel politiek omstreden als roemrucht Draaiend Huis van John Körmeling of van een eveneens omstreden, maar schitterend gerenoveerd MIDItheater. Ook mag de stad zich er in verheugen dat het De Pontmuseum, een van de meest toonaangevende musea van het land, zich hier heeft gevestigd.
Schouwplaats
Het museum als schouwplaats is een van de hoekstenen in de filosofie van De Pont. In‘ De Opening’ uit 1992 dat bij de eerste tentoonstelling verscheen tekent directeur Hendrik Driessen op:’Ons beleid wil zich bovenal kenmerken door een zekere rust waarin de kunstwerken zo goed mogelijk tot hun recht moeten kunnen komen in een zich liefst herhalend contact met de bezoeker’.
De Pont is dan ook een museum van onthaasting waar de bezoeker door de aard en de duur van de tentoonstelling tijd wordt gegund.
Nadat afgelopen voorjaar in de tentoonstelling ‘In Shape of Time’ van David Claerbout het verstrijken van de tijd nadrukkelijk zichtbaar werd gemaakt staat dit najaar het werk van internationaal grootmeester in de videokunst Bill Viola (New York 1951) centraal. ‘Intimate Work’ laat veertien werken zien waarvan er twee in bezit zijn van De Pont en die vrijwel permanent worden getoond. Met de presentatie van ‘Intimate Work’ is na tien jaar een groot overzicht te zien in Nederland van Viola die er als geen ander voor heeft gezorgd dat video een belangrijke vorm van eigentijdse kunst is geworden.
De trage verstilling in tentoonstellingen als ‘In Shape of Time’ en ‘Intimate Work’ past naadloos in het idee van het museum als schouwplaats, als plaats om weer te keren als in een kerk, een kathedraal wellicht.
Veertien staties
De in de titel van de tentoonstelling genoemde intimiteit is niet alleen de basis van het getoonde maar wordt evenzeer in fysieke zin geborgd.
Elk van de de voormalige z.g. ‘wolhokken’ van de textielfabriek van weleer biedt huisvesting aan een van de veertien staties die als glanzende en stralende iconen een wereld tonen van onaardse schoonheid,van beelden van hoop en verlangen.
De eerste zinsbegoocheling betreft het wondermooie ‘The reflecting Pool’ waarbij een man uit een bos komt, opspringt en doodstil in het universum blijft hangen. Minimale bewegingen in het wateroppervlak laten de reflectie van de man subtiel bewegen, de man lost op in de tijd, in een wereld van schijn en indirecte waarneming.
En zo opent zich grot na grot in de lange speciaal gebouwde tunnel die de kabinetten scheidt van de grote centrale hal. Steeds met weer een ander toverachtig en fascinerend archetype van leven en dood, van lijden, hoop en opstanding en van het vergaan van tijd.
Nooit was de wereld van MacDonalds en Kentucky Fried Chicken, van plat vermaak en kermisvertier, van de alledaagse consumptie-industrie verder weg dan in deze spirituele en haast sacrale omgeving.
Licht in donkere dagen
Tijd dus, tijd om te nemen, tijd om weer te keren want het cyclische van tijd en beweging, de eindeloze herhaling,de uitgerekte en vertraagde tijd is een basisgegeven in het werk van Bill Viola.
Zou het toeval zijn dat de de werken van het licht te zien zijn in de donkerste tijd van het jaar als de dagen korter worden, het licht per dag zich steeds meer terugtrekt ? Mooi toeval dan want een prachtige synchronie van beeld en tijd.
Wie de tentoonstelling ‘Intimate work’ gedetailleerd en volledig wil zien moet er minimaal een halve dag voor onthaasten, stilstaan en reflecteren op oerbeelden die de kunstenaar laat zien. Het zijn beelden die diep geworteld lijken te zijn in religieuze connotaties en oudtestamentische overlevering. De wake van de vrouwen in ‘Study for Emergence’ die eindigt in een tijdloze piëta bijvoorbeeld of het portret van menselijk lijden in ‘Memoria’ geprojecteerd op een zijden doek in de ruimte indachtig Veronica’s doek uit het bijbelverhaal.
Helende beelden zijn het ook voor wie getroost wil met het leven in een wereld van waanzin en haat,voor wie een wereld van kapmes en bijl verruild wil zien voor het gebed van schoonheid, mededogen en lyriek. Voor wie lijden en verlossing aanvaardt en weet te complementeren met de wereld van stilte en vervoering.
Het zij u gegund
Ofschoon kijkers van heinde en ver tentoonstellingen als ‘In Shape of Time’ en ‘Intimate Work’ bezoeken zijn Tilburgers uitverkoren want kunnen zich gelukkig prijzen te mogen leven in de directe omgeving van De Pont.
Alleen al vanwege de geringe afstand zijn zij in staat dankzij de intentie van het museum als schouwplaats het vaakste dromen in deze tempel van contemplatie en verstilling.
Het museum als schouwplaats waar bezoekers regelmatig het ritueel van het waarnemen mogen vieren is er voor diegenen die zich de tijd gunnen stil te staan en zowel te aanschouwen als in reflectie te beschouwen.
Mijn kerstwens voor 2010 aan de lezers van BEELDEN: Moge elke stad in dit land een kapel van De Pontkathedraal krijgen. Want als de wereld dan – zoals ooit de dichter dichtte – een schouwtoneel is, dan wordt die vertaald in het kunstwerk dat door de kijker ontrafeld moet worden om de wereld als schouwtoneel opnieuw te leren aanschouwen en doorgronden.
Tine van de Weyer
Intimate Work is nog te zien tot 10 januari 2010 dinsdag t/m zondag van 11.00 u – 17.00 u Meer infomatie op: http://www.depont.nl/