Maandagochtend kwart voor negen. Een groep co-assistenten. Even terugkijken op de afgelopen periode dat ze werkzaam waren in verschillende ziekenhuizen. We maken een rondje met belevenissen die bijgebleven zijn, omdat hun ethische antenne ontvangst had.
Het zijn soms schokkende verhalen. Over patiënten die het niet meer halen, maar toch nog even als oefenobject gebruikt worden. Overleg dat pijnlijk over de hoofden van patiënten heen gevoerd wordt. Over de stuitende pikorde binnen een ziekenhuis. Je gelooft je oren soms niet. Waarom zien de co’s dingen die al lang niet meer opvallen voor wie langer op een afdeling werkt? Het antwoord ligt natuurlijk in de nieuwe ogen waarmee zij kijken. Wie in een nieuwe omgeving begint te werken heeft geen last van de beeldvorming die na enige tijd onvermijdelijk als een soort kalkaanslag aan mensen en gebruiken gaat kleven. Hoe gewoner dingen worden, hoe meer moeite het kost om door de beeldvorming heen te blijven zien. Veel instellingen zijn net waterkokers die nodig ontkalkt moeten worden.
Steeds weer met nieuwe ogen kijken is een van de moeilijkste dingen die er zijn. Het kerstverhaal is hier een mooi voorbeeld van. Lang geleden opgeschreven als een verhaal vol omkeringen dat je toch aan het denken zou kunnen zetten (Een maagd die zwanger wordt, een koning die in een stal geboren wordt, wijze mannen die de weg kwijt zijn: wat wordt daarmee bedoeld?) is het in onze tijd versteend tot vaste beelden in de o-zo-voorspelbare kerststal. Het nieuwe is eraf. Het leven is eruit.
Een van de belangrijkste opgaven van ethiek en filosofie is het steeds weer opnieuw leren kijken. Morele problemen hebben doorgaans te maken met vastgezette denkbeelden en overtuigingen (ook vaak met communicatie trouwens). Het denken loopt vast omdat alleen nog de gebaande paden bewandeld worden. Mensen zien het niet meer. Het is dan de kunst om nieuwe perspectieven te zoeken waardoor het denken en het handelen weer in beweging komen.
Voor onze co’s lijkt er vaak weinig anders op te zitten dan proberen te overleven in de waterkoker waarin ze terechtgekomen zijn. Met hun frisse blik en creativiteit wordt te weinig gedaan. Zoals overigens vaker met nieuwkomers het geval is. En toch willen we het vaak wel anders, met al die goede voornemens voor het nieuwe jaar. Laten we dit dan afspreken: een gelukkig nieuw jaar.
Carlo Leget