‘Van een chirurg die knap kan opereren maar een hork is tegen de patiënten wordt soms gezegd: goede chirurg, maar een slechte dokter. Volgens mij kan zo iemand beter solliciteren als onderhoudsmonteur.’
Deze gepeperde uitspraak staat in een indrukwekkend boek dat ik deze zomer las; de studie ‘Menslievende zorg’ van Annelies van Heijst. Ondertitel: ‘Een ethische kijk op professionaliteit.’ Dit is nu zo’n boek dat je aan het denken zet, dat je meeneemt en woorden weet te geven aan die momenten in de zorg dat je denkt ‘Hier klopt toch iets niet?’ Zo beschrijft ze hoe goede zorg onlosmakelijk verbonden is met een ontmoeting tussen mensen. Zorgen kost continuïteit en tijd, omdat ieder mens anders is en steeds weer om nieuwe afstemming vraagt. Wat gebeurt er dan als we omwille van de efficiency de zorg opsplitsen in deeltaken van verschillende professionals? Dan krijg je de situatie van patiënten die steeds door andere zorgverleners gewassen worden en – hoezeer deze ook hun best doen – nooit optimale zorg kunnen bieden. Zoals een oude patiënt in het boek het droogjes formuleert: ‘Ze komen aan je bed, stellen zich voor en gaan met je aan de slag, en daarna zie je ze nooit meer terug. Dan hoef ik toch niet te weten wie ze zijn?"
Menslievende zorg zit vol met dit soort analyses en observaties. Het is geschreven vanuit een persoonlijke betrokkenheid bij de zorg – als docent ethiek aan zorgopleidingen en als patiënt – en heeft dus oog voor beide kanten van de zorgbetrekking. En die staat in onze tijd stevig onder druk. Niet alleen vanwege de dictatuur van transparantie en efficiëntie (die er tien jaar geleden al toe leidde dat een pastor in een Nijmeegs verpleeghuis van ieder gevoerd gesprek de ‘diepte’ moest aangeven op een schaalmodel..), maar ook omdat het een kunst is om met hart en ziel je vak te blijven uitoefenen waar je eigenlijk zo weinig kunt doen voor patiënten omdat hun problemen te veelomvattend en complex zijn.
Menslievende zorg geeft ons stof tot bezinning en handvatten om weerstand te bieden aan de waan van de dag. We moeten weer meer gaan lezen en nadenken!
Carlo Leget