Dubbelspel. Wie bestuurt Tilburg nu eigenlijk?

Dikke ruzie tussen de vijf coalitiepartijen (PvdA, VVD, CDA, D66, GL) en fractievoorzitter Loes Dielissen van de Tilburgse Volkspartij (lokale afsplitsing van de VVD). Dielissen beschuldigt raadsleden van de coalitie van belangenverstrengeling doordat ze in hun nevenfuncties gemeentelijke subsidie zouden hebben losgeweekt. De coalitie schreef een boze brief naar Dielissen omdat zij geen bewijzen zou hebben voor haar beschuldigingen.

Wie heeft er nu gelijk? TVP-fractievoorzitter Dielissen heeft een beetje boter op haar hoofd: Zijzelf zat jarenlang in het bestuur van de zwaar gesubsidieerde Openbare Bibliotheek en een TVP-steunfractielid verzamelt functies bij organisaties waar subsidie naartoe gaat. Wie in een glazen huis woont, moet voorzichtig zijn met stenen gooien. En dan: Is het nou zo’n groot probleem, al die nevenfuncties? Is het niet juist goed dat raadsleden maatschappelijk actief zijn? Raadsleden zijn toch volksvertegenwoordigers die goed moeten weten wat er in de stad onder de mensen leeft? Natuurlijk is dat zo. Een raadslid kan net als andere burgers best meerdere functies bekleden en toch naar eer en geweten zijn of haar stinkende best doen om het algemeen belang te dienen. Maar moeilijk is dat wel. Dielissen heeft hier zeker een punt.

Er zitten namelijk beslist nadelen aan het hebben van nevenfuncties. Het raadslidmaatschap is een veelomvattende en tijdrovende functie: Veel lezen, vergaderen, werkbezoeken afleggen, burgers en media informeren. Het is formeel geen voltijdsfunctie maar zeker fractievoorzitters kunnen er gemakkelijk hun week mee vullen. De functie brengt ook een grote verantwoordelijkheid met zich mee: Als raadslid in Tilburg vertegenwoordig je meer dan 200.000 burgers. Namens hen controleer je het dagelijks bestuur van je stad en geef je de hoofdlijnen van dat bestuur aan. De meeste raadsleden hebben naast hun raadswerk een baan en/of een gezin. Het is op z’n zachtst gezegd een uitdaging om er nog meer werk bij te nemen en dat ook goed te doen.

En maatschappelijk actief zijn: kan dat alleen maar door in één of bij voorkeur meerdere besturen zitting te nemen? Hoe zit het met koffie rondbrengen in een verzorgingscentrum, sportende kinderen vervoeren, belastingpapieren invullen, een buurtfeest organiseren, overblijfouder zijn? Of is dat beneden je stand als raadslid? Niks mis met bestuursfuncties, maar behalve maatschappelijke betrokkenheid lijken persoonlijke eerzucht en geldingsdrang soms ook een rol te spelen.

Nog een groot nadeel van nevenfuncties: Je kunt wel degelijk in de situatie terechtkomen dat je als raadslid zonder last of ruggespraak (dus geheel onafhankelijk en met het oog op het algemeen belang, in plaats van deelbelangen) een besluit moet nemen over een organisatie waar je actief bent, bijvoorbeeld als bestuurslid. Ook al neem je dat besluit heel zuiver en onthoud je je van stemming, dan nog heb je gauw de schijn tegen van belangenverstrengeling. Burgers hebben weinig zicht op wat zich in bestuurlijke kringen allemaal afspeelt. De media die hen daarover objectief behoren te informeren laten het nogal eens afweten. De indruk van burgers dat het er in politiek en bestuur niet om gaat hoe je stemt maar wie je kent is dan misschien niet altijd terecht maar wel begrijpelijk. Die indruk van nepotisme en cliëntelisme -vriendjespolitiek- zorgt ervoor dat mensen denken: “Waarom zou ik nog gaan stemmen? Ze regelen het toch onder elkaar!” Dat cynisme ondergraaft de lokale democratie. En geeft juist die opportunisten de vrije hand die gewend zijn hun eigen zaakjes via de ons-kent-ons-netwerken te regelen.

Want die netwerken bestaan wel degelijk. Ze hebben veel invloed en ze bestaan behalve uit raadsleden grotendeels uit bestuurders van organisaties, bedrijven en instellingen die een rechtstreekse band hebben met politieke partijen. Zo zijn in Tilburg de voorzitters van de colleges van bestuur van alle grote onderwijsinstellingen lid van en actief voor het CDA. Ook veel directeuren van maatschappelijke, eveneens op gemeenschapsgeld draaiende organisaties zijn PvdA-ers of kaderleden van GroenLinks. De Tilburgse moskeebesturen herbergen actieve PvdA-ers. In de besturen van de twee hockeyclubs die voor hun voorgenomen fusie €6,1 miljoen ontvingen uit de gemeentelijke ruif zitten veel VVD-ers en CDA-ers. Nog een mooi recent voorbeeld van (schijnbare?) belangenverstrengeling: De studentenroeivereniging die onlangs €2,3 ton subsidie kreeg van PvdA-sportwethouder Hamming met volmondige steun van CDA, VVD en D66 heeft nauwe banden met raads-, bestuurs- en collegeleden van…., jawel: CDA, VVD en D66. Veel directeuren van grote bedrijven in Tilburg hebben een VVD- of CDA-signatuur.

Hand in eigen boezem: Toen de SP nog een kleine partij was, ontstonden uit noodzaak nogal eens dubbelfuncties. Ondergetekende combineert het fractievoorzitterschap in Tilburg met een zetel in Provinciale Staten van Brabant. Om dubbele petten te vermijden kies je dan bewust voor het woordvoerderschap over een onderwerp zonder Tilburgse raakvlakken: het Brabantse platteland. Maar ook binnen de SP wordt de discussie gevoerd over neven- en dubbelfuncties.

Het is dus niet verwonderlijk dat Tilburgers zich vaak cynisch afvragen: “Door wie wordt mijn stad eigenlijk bestuurd? Welke garantie heb ik dat niet slechts de belangen van de netwerkers worden gediend maar het algemeen belang? En wie dient de belangen van ongeorganiseerde, niet aan politieke partijen verbonden burgers die geen toegang hebben tot het wonderbaarlijk kleine kringetje dat de zesde grote stad van Nederland formeel en informeel bestuurt?” Het vertrouwen van burgers in het bestuur van Tilburg en in de lokale democratie heeft de laatste jaren ernstig onder druk gestaan door ondemocratische besluiten van bestuurders en door schreeuwende, haantjesgedrag vertonende raadsleden. Dat vertrouwen kan alleen worden teruggewonnen als volksvertegenwoordigers (en natuurlijk ook burgemeester en wethouders) zo open en doorzichtig mogelijk opereren. Dat betekent dat alle informatie over hun nevenactiviteiten zowel op de gemeentesite en in gemeentelijke publicaties als op de websites van alle politieke partijen moet staan (alleen SP en PvdA doen dat nu). En dat raads- en collegeleden uiterst zorgvuldig hun nevenactiviteiten moeten scheiden van hun raads- en collegewerk. Of misschien wel helemaal geen nevenfuncties moeten willen. Omdat je als gemeentebestuur staat voor de belangen van álle Tilburgers.