De geniaalste der Tilburgse stadsdichters

Chrétien Breukers deed nogal cynisch over onze stadsdichters. Zeker wat betreft de “beste dichter van Tilburg” onterecht. Was ik over Frank van Pamelen bij voorbaat enthousiast, over Cees van Raak vooral achteraf. Door hem gezaaide gedichten beginnen nu pas te rijpen. Na een jaar besef je pas het niveau, zie je pas de diepere lagen, zoals in die introïtus voor Noordanus, in dat magistrale begin van:

‘Een nieuwe jas’.

In iedere herdgang
toonbaar, in kerk en moskee,
in De Pont en bij Willem II.
Alle kleuren van de Regenboog
zichtbaar, erfenis uit
het textiele verleden
dat er niet om loog.

Bestand is hij tegen zwaar weer
en toch makkelijk draagbaar.”
…

Hmm, denk je misschien in eerste instantie. Maar dan ontdek je het eigenlijke kernrijm, zie je na “Willem II” het verborgen intrapoëmische rijmdrievoud: “toonbaar… zichtbaar… draagbaar”! Dan openbaart zich de diepere boodschap achter het driemaal herhaalde “baar”! Zeker voor wie weet dat de dichter funerair specialist is met speciale belangstelling voor mensen opgebaard op een baar! Wat een signaal bovendien om het niet over de persoon Noordanus te hebben, maar slechts over zijn jas, of eigenlijk al lijkwade! Ja, in die verhullende jas van braaf huldeblijk een ongezouten pekeldicht!

Vorige week had ik de eer dat onder mijn laatste bijdrage Cees van Raak zelfs literair resoneerde met een minimalistisch meesterwerkje speciaal opgedragen aan mij! Hij bemoedigde mij met de collegiale aansporing “Hou. Nou. Toch. Eens. Op !”. Een poëmo compactissimo. Vijf woorden met elk een hoofdletter! En achter elk woord een punt om te benadrukken: ‘zet er een punt achter’. Achter die vijf zinnen van één lettergreep de punten als er in geramde spijkers. Resultaat: pneumatische poëzie met klopbooreffect! En dat pentatonisch hamerdicht dan niet beginnend met “Hou. Nu.”, maar meteen met dat prachtige beginrijm “Hou. Nou.”! Ja, vergis u niet! Twee zinnen in hun geheel rijmend! En dat stijljuweeltje dan speciaal voor mij!
Van een stadsdichter die eerder al te mijner ere aan zijn naam het epitheton ornans toevoegde “henk knettergek”!

Cultureel Lexicon

Waar heb ik die buitengewone eer aan te danken!? Het antwoord geeft van Raaks “Cultureel Lexicon Tilburg 1945-2000”. Want hoe behandelde de auteur Tilburgse cultuuruitingen als ‘Het Fietsend Huis’ en ‘Het Opvouwbaar Huis’ met meer bezoekers dan later het ‘Draaiend Huis’? En hoe informeerde hij de lezer over de daar toen geëxposeerde, onthullende reclamecollages, de hutkrantedities, het boek ‘Huttonia’? En later de Industriestadbestormende doosarchitectuur, ‘De Zuurstofproducerende Fiets’, ‘De CO2 absorberende Bakfiets’? Welke aandacht kregen de publicaties van diezelfde man over reclame, bomen, de naam Tilburg, zijn liedjes en gedichten, zijn boek over de geschiedenis van Tilburg en de Lindeboom, zijn stukjes in de Koerier over stadsnatuur met onder meer zijn visie op het Wilhelminapark afwijkend van wat gemeente en CAST propageerden en Cees van Raak later publiceerde?
En hoeveel pagina’s kregen ‘de Groene Sinterklaas’, mijn columns in het Milieucafé (vóór de gemeente infiltreerde) en mijn boekje over het functioneren van geld, in Tilburg in het bijzonder?

Op alfabetische volgorde werden de lemma’s van het lexicon allereerst gepubliceerd in de nieuwe Moderne Industriestadglossy ‘Tilburg’. Maar bij de K van Kuiper werd zelfs de hele ‘K’ niet meer afgemaakt. Daar stuitte men ineens op een levensgroot literair en lexicontechnisch probleem! Maar in het vervolgens met steun van de gemeente uitgegeven boekje zien we hoe meesterlijk Cees de problemen oploste. Helemaal in de lijn van Tagore en Lao Tse en zoals later kernachtig verwoord door Goethe: “In der Verschweigung zeigt sich das Wichtigste”.

Buitengewoon eerbetoon in de vorm van mij totaal verzwijgen! Bij de gemeente is daar nooit één schadeclaim voor ingediend. Maar later leek het alsof Cees meende de toegepaste Typisch Tilburgse Stijl krampachtig nog te moeten verantwoorden met diagnoses als “henk knettergek” en lijdend aan “Tilia complotticus”. Maar ook die interpretatie is een miskenning van Van Raaks literaire niveau. Want wat is in een krankzinnig geworden wereld de enige manier om duidelijk te maken dat iemand nog volkomen normaal is! Hoe maak je temidden van totale reclamevergiftiging duidelijk dat iemand nog niet is gehersenspoeld en belangrijke zaken nog aan de orde stelt!
De betreffende persoon voor gek verklaren! “Hou. Nou. Toch. Eens. Op !” om juist aan te geven dat wat die man zegt hoogste aandacht en prioriteit verdient!

En hoe geniaal met taal beheerst van Raak deze stijl! Fixatie op clitoris en vagina om duidelijk te maken dat een vrouw meer is dan haar genitalieën.
“Stop het leed dat Ko de Laat heet”, zo was eerder in acht woorden van één lettergreep het eerbewijs aan Ko de Laat. De dichter die op TilburgZ zo fraai juist uiting gaf aan de levensomarming Van De Pas Door Van Raak Hier Juist Zo (9) stijlvol speciaal herdachte Wislawa Szymborska.
En. Leek. Die. Qua. Uiterlijk in haar jonge jaren niet sprekend op Esther Porcelijn?
Het is in elk geval te hopen dat de gedichten van onze huidige “stadsdichter met borsten” onweerstaanbaar leiden tot heftige erupties en interrupties van de haar voorafgaande stadsdichter met kloten, de genitaalste der Tilburgse stadsdichters.