Gisteren verscheen het boek Zonder tijd te verliezen van Daan Heerma van Voss. De inaugurale speech werd gehouden in boekhandel Athenaeum door A.H.J. Dautzenberg. Tekst:
Er waart een spook door de Nederlandse letteren. Een tandeloos fantoom met een sterke voorkeur voor decorum, voor Hoe Het Hoort.
Een fantoom ook met grote eerbied voor de lijntjes – en dan vooral voor de binnenkant ervan. En wat mij nog veel meer zorgen baart: het besmettingsgevaar is groot. Een zwakke geest die ermee in aanraking komt, gaat ook spontaan met confetti strooien, liederen stamelen of, nog veel erger, kokkerellen.
De Nieuwe Braafheid, ik geef het spook voor het gemak een naam, zweeft overigens door de hele culturele sector. Was de popmuziek ooit een poel des verderfs – sex, drugs en rock ’n roll in de meest letterlijke betekenis van het woord – tegenwoordig vinden we Nick en Simon vette shit. Volendam rules!
In de filmwereld is het al niet anders. Gezellig met sneeuwballen naar elkaar gooien op de Noordpool. Nieuwe kinderen die zomaar kut durven te zeggen. Bekakte melkmeisjes die samen gaan shoppen en voortdurend struikelen over elkaars hoge hakken. Hi-la-risch. Maar nergens, nergens, NERGENS een film die durft te schuren, die het publiek bij de ballen grijpt en daar gemeen in blijft knijpen…
Het publiek wil vermaak, dus het publiek krijgt vermaak. De Nieuwe Braafheid, we zitten er mooi mee te kijken.
Neem de nieuwe generatie columnisten. Stuk voor stuk vertellen ze ons Hoe Het Moet. Het moraliserende aroma stroomt je tegemoet zodra je het o zo frisse NRC Next opendoet. De lekker gekke portretfoto’s van de columnisten proberen nog een zweem van anarchie op te roepen, maar helaas, na de eerste zin weet je al hoe laat het is: we krijgen weer een stukje Duiding.
Een lofzang op de sereniteit van de deugd. Uiteraard heb ik deze in mijn ogen levensgevaarlijke stroming proberen te verklaren. Vast en zeker is De Nieuwe Braafheid een reactie op de politieke en economische onrust – een onrust die in mijn ogen volledig op fictie berust. Een tot op het bot verwende samenleving heeft om de zoveel tijd zin in een verzetje. Zoiets.
De Nieuwe Braven nemen de ‘onrust’ echter uitermate serieus. Met knikkende knieën buigen ze voor de Majestueuze Tijdgeest. Door het braafste jongetje van de klas te spelen hopen ze dat deze ze welgezind is, misschien zelfs beloont voor hun vlijt.
Daarom steken ze ook graag hun kop in het zand wanneer er weer eens een minderheidsgroepering wordt weggezet als ‘ongedierte dat vernietigd moet worden’. Zo langzamerhand worden ze zelf een plaag, de met hippe kapsels en gezonde Hollandse konen getooide fatsoensrakkers.
Dan Daan. Een schrijver die oorlogen durft te verklaren. Toen Daan mij vroeg om een quote af te geven voor op de achterflap van zijn boek kwam ik na lezing van zijn manuscript uit bij de volgende omschrijvingen:
- Een roman in technicolor, met een soundtrack van Nino Rota
- Daan Heerma van Voss schrijft met het oog van de grote Italiaanse cineasten
- Herinnert u zich de verleidelijke blik van Marcello in La Dolce Vita?
Deze koos Daan allemaal NIET. Hij had om begrijpelijke redenen een voorkeur voor: ‘De barokke beeldenpracht van de grote Italiaanse cineasten in duel met de oer-Hollandse vriendenromantiek van Nescio.’
De grote Italiaanse cineasten. Ze zijn nooit ver weg in Zonder Tijd Te Verliezen. Visconti’s inktzwarte romantiek, Antonioni’s geraffineerde gebruik van kleur, Fellini’s surrealisme en Pasolini’s provocerende geest.
Daan Heerma van Voss laat ze – expliciet, dan weer impliciet – duelleren met onze Hollandse nuchterheid, met onze uitgebeende koopmanskijk op vriendschap. Dat levert spannende literatuur op, vooral stilistisch gezien.
Ik ken geen enkele jonge Nederlandse auteur die zo’n begaafde pen heeft – al komt James Worthy gevaarlijk dicht in de buurt… En zo kom ik weer uit bij De Nieuwe Braven. De schrijvende herbivoren die zorgvuldig de bekende themaatjes blijven herkauwen. Bang dat er een scherp steentje in hun tere spijsverteringskanaal terechtkomt.
Daan, die o zo lieve jongens en meisjes zullen proberen om je in te lijven bij hun stille tocht om de al dan niet spreekwoordelijke kerk. Ze zullen werkelijk ALLES uit de kast halen om je in te lijven, één van hen te maken.
‘Zo’n mooie jongen, zo’n begaafde stilist, die MOETEN we hebben.’
Daan, ik waarschuw je, uit naam van de literatuur: Trap Er Niet In! Je zult zien, ze sturen binnenkort iemand op je af met verinkte onderarmen, om te laten zien dat ze Kinderen Van De Wereld zijn. Maar laat je niet in de luren leggen door die ook op het voetbalveld razend populaire sleeves.
Die jongen met dat stoere uiterlijk, die zit gewoon tijdens kantooruren in de BIBLIOTHEEK brave boekjes te schrijven zodat zijn kindertjes ongestoord haphap kunnen doen. Trap Er Niet In! Laat je inspireren door de door jou bewonderde grote Italiaanse cineasten.
Zij beantwoordden de waardering voor hun werk niet met een knieval. Zeker niet, hun films werden alleen maar meer enigmatisch en anarchistisch.
Mijn advies: zoek als schrijver de weerstand op! DAAR gebeurt het. Buiten de lijntjes. Verbijster je publiek, irriteer het, laat het walgen!
Pasolini ging zo ver dat hij nog voor de première van Saló werd vermoord. Zorg dat ook jij straks in een groezelige steeg wordt gevonden, versierd met tientallen messteken. Een corpulent Marlon Brando-lijf, dik van verachting, zwemmend in het bloed. Dan heb je het pas écht goed gedaan en neemt God je op in zijn Eeuwige Licht.
© A.H.J. Dautzenberg
Reacties
5 reacties op “Er waart een spook door de Nederlandse letteren”
"Er waart een spook door de Nederlandse Letteren". Dat kun je wel stellen ja. Al meteen in de tweede zin komt het spook om de hoek kijken. Ik zou die zin als volgt nog iets aanpassen, zodat iedereen het spook meteen nog duidelijker ziet: " De inaugurale speech werd gehouden in boekhandel Athenaeum gehouden door A.H.J. Dautzenberg gehouden".
De nieuwe braafheid, het spook van de vertrutting, waart al lang rond in deze delta. Een platgeslagen maatschappij of specifieker dé platte mensen die hun eigen waanideeën creëren. Om na verloop van de jaren tot de bittere conclusie te komen, dat zij zelf oorzaak zijn van deze platheid. Een klein gedeelte weliswaar komt gelukkig tot dit inzicht. Het merendeel gaat gewoon verder op de platgetreden weg van het nihilisme en de geneugten van mammon.
Iedereen die probeert om deze platgeslagen maatschappij, cultureel, zakelijk, ecologisch of… met een goed idee te verrijken, wordt weer teruggeslagen door de onwrikbare lemen laag die op elk gebied medewerking en toestemming moet geven.
Deze nieuwe truttigheid of braafheid hebben we allen veroorzaakt en geaccepteerd. Nu blaffen tegen de nieuwe maan is makkelijk. Bijten is een beter idee.
Hé Anton, wat is dat nou! Je hebt het spook weggejaagd. Jammer. Ik vond het een leuk spook.
Net als die ‘Nieuwe Braafheid’, of althans wat ik daarin zie. Laat maar spoken. Hoezo in die sfeer “moraliserend aroma” dat je tegemoet stroomt? Verheerlijken van “de brute rocker die overal schijt aan heeft, hotelkamers verbouwt en tien wijven per dag neukt” is ook een moraal etaleren. Die moraal dan juist niet duiden als moraal is die moraal nog nadrukkelijker juist prediken: doen alsof die moraal de vanzelfsprekende norm is of anders minstens hoort te zijn. Dat soort moralisme maakt straks vanzelf de echte “Nieuwe Braven” (anderen dan bij Ruevert) juist hartstikke schurend en prikkelend. Zout en peper tegelijk.
(vervolg, onder protest, ik vind dat langere reacties ook mogelijk moeten zijn)
Ja, stel je eens voor dat we op het gebied van de moderne reclame – de grootste moraalverkondiging ooit in de geschiedenis – braaf de afgesproken waarden, normen en regels weer gaan handhaven en respecteren. Dat zou zelfs bankdirecteuren onmiddellijk “bij de ballen grijpen”. Het zou de hele economie in een andere richting “schuren”. Het zou totale revolutie zijn. D i e “Nieuwe Braafheid”, laat maar komen.
Er waart tevens een spook door de troebele geest van Dautzenberg…
Het spook van Martijn…