Als de media iets vaak genoeg beweren, gaan op een gegeven moment veel mensen dat vervolgens als de realiteit beschouwen. Maar zoals bovenstaande foto’s al laten zien: de werkelijkheid steekt vaak toch totaal anders in elkaar dan de
PR-industrie voorspiegelt.
ARTIKEL VAN HEIN VAN DER SCHOOT
naar aanleiding van geplande nieuwe linde
Sommige mensen zijn van mening dat over de Lindeboom intussen alles wel gezegd is en dat dit boek kan worden gesloten. Niets is echter minder waar. Het verhaal gaat door en telkens zijn er weer nieuwe ontwikkelingen. De afgelopen week bijvoorbeeld liet het gemeentebestuur via de Koerier weten dat er op de Heuvel ‘een nieuwe lindeboom’ komt. Zou deze aanplant nu een stap zijn in de richting van eerherstel voor de Lindeboom als belangrijk icoon voor de stad Tilburg?
Dat lijkt niet waarschijnlijk. Het gaat namelijk niet om het zomaar planten van een boom, zoals het gemeentebericht suggereert. Het zou natuurlijk met name moeten gaan om het behoud van geschiedenis en betekenis, behoud van belangrijk erfgoed voor het collectieve geheugen van de Tilburgers. Daarvoor is het nodig dat de gemeente uitleg geeft over betekenis en historische context. Op basis van historisch besef zou het planten ook een feestelijke aangelegenheid moeten zijn met speciale en bijzondere gasten. Dit alles laat het gemeentebestuur ook deze keer juist weer nadrukkelijk achterwege. In plaats van uitleg te geven richt het gemeentebericht de aandacht op onbelangrijke uiterlijkheden zoals leeftijd, hoogte en stamomtrek, waardoor bij de lezer nog meer de indruk ontstaat dat het om een gewone boom gaat. Kortom, op ‘subtiele’ wijze wordt ook deze keer weer het idee uitgedragen dat de Lindeboom als icoon niet meer meetelt.
De plaatselijke krant tapt uit hetzelfde vaatje. In een recente publicatie wordt zelfs de gedachte geopperd om definitief afscheid te nemen van de Lindeboom. In 1994 was ook al zo’n geluid te horen. Maar is dat terecht?
‘Een stad neemt afscheid van haar lindeboom’. Dat was de titel van een herdenkingsboekje dat de krant uitgaf in 1994 kort na het kappen van die historische boom. In dat boekje ligt de nadruk – zoals de titel al aangeeft – op afscheid nemen. Dit is opmerkelijk, want bij het omzagen was immers uit de holle stam een jonge boom tevoorschijn gekomen. En die boom, zo beloofde toen het gemeentebestuur, zou een vooraanstaande plaats krijgen in het hart van de stad. Waarom had het herdenkingsboekje het dan steeds over ‘afscheid’? Waarom is in dit boekje – in de titel en ook inhoudelijk – niet veel meer de nadruk gelegd op de spectaculaire overlevingsstunt en doorgroei van ‘de oudste Tilburger’?
‘Een dode boom’ ?
Het herdenkingsboekje uit 1994 bleek de voorbode te zijn van eenzijdige beeldvorming. In de jaren die volgden schreef de krant weinig over de Lindeboom. Verhaal en betekenis van de boom kwamen niet of slechts ahistorisch en fragmentarisch ter sprake. In feite kun je stellen dat de Lindeboom de afgelopen vijftien jaar door de krant en ook door de gemeentelijke afdeling ‘Voorlichting’ is doodgezwegen. Als het al over de Linde ging droeg men steevast het beeld uit van een dode boom. Dan ging het over ‘de gesneefde linde’ en werd de Linde voorgesteld als slechts een nostalgische herinnering uit een ver verleden. Zo wordt de Tilburgse Levensboom in figuurlijke zin nog steeds gekapt. Tegelijkertijd laten de gemeente en het Brabants Dagblad geen kans voorbij gaan om gezamenlijk de kruikenzeiker en het nieuwe marketinginstrument T naar voren te schuiven en ‘op te laden’.
Het gemeentebestuur en ook de plaatselijke krant blijven intussen doorgaan met afscheid nemen. ‘Wat is er nu mooier dan het verleden te koesteren dan het los te laten’, schrijft Nico Snels, de chef stad- en streekredactie van het Brabants Dagblad, in een column getiteld ‘Lindecomplex’ (BD, 01 10 11). In plaats van eindelijk te signaleren op wat voor een ongelofelijke manier de Tilburgers bij de laatste herinrichting van de Heuvel weer voor de gek zijn gehouden (zie onder meer bovenstaande foto’s), grijpt Snels het recente schandaal rond de dode aanplant aan voor een definitieve afrekening. Niet met de jarenlange Linde omlaag halende voorlichting, maar met de Linde zelf. Hij stelt voor het lindeboek voorgoed te sluiten. Maar het boek zou eindelijk eens open moeten! Niks afscheid, maar eerherstel.
Onafhankelijk onderzoek
De hier in een paar zinnen geschetste ‘false balancing’, een propagandatechniek van opladen (kruikenzeiker en T) en kappen (Lindeboom), zou eens grondig onderzocht moeten worden door een onafhankelijke commissie. Alles wijst er namelijk op dat de gemeentelijke afdeling Concerncommunicatie en het Brabants Dagblad al jaren op allerlei manieren verhinderen dat de Lindeboom als symbool nog een rol van betekenis kan vervullen. De commissie kan dan ook meteen in kaart brengen in hoeverre in Tilburg op bestuurlijk vlak in deze zaak de democratische besluitvorming geweld is aangedaan. Van belang is ook dat wordt nagegaan hoe het kon gebeuren dat uitgerekend personen, die al jaren meedoen met de hier beschreven campagne, posities kregen in de organisatie en viering van ‘T 2009’ – Tilburg 200 jaar stad. Hoe voorkomen we in de toekomst belangenverstrengeling en commerciële invloed zoals we die toen meemaakten?
‘Brave new world’
Tilburg maakt zich graag groot. De kruikenzeiker is opgeblazen tot reuzenformaat en bovendien zie je tegenwoordig overal in de stad, in alle details, de grote T.
Die reuzenkruikenzeiker is natuurlijk een reuzengeinige vondst (en heel fijn ook voor de firma Schrobbelèr die met een kruikenzeiker adverteert), maar hoe hier een en ander in kannen en kruiken is gegoten, roept toch vragen op. Het is intussen bijvoorbeeld zo gelopen dat de Lindeboom helemaal niet centraal staat op het nieuwe Heuvelplein – zoals toch beloofd was ( zie onder meer bovenstaande foto’s) – , maar naar de zijlijn is gedrongen. Het in de plannen gepresenteerde Lindeboommiddelpunt van het plein is nu ‘de tegel van de Kruikenzeiker’.
En hoe zit het met de T? Staat de zo fel gepropageerde T inderdaad voor ‘Trots en Toekomst van de schonste stad’, zoals een BD-journalist ooit eens verkondigde in een artikel over Tilburgse legenden. Of schuilt er een heel ander idee achter en steekt de kwestie complexer in elkaar? Cultuurcritici beweren dat de nieuwe ‘branding’ een voortzetting is van de omstreden ‘Moderne Industriestad’-campagne met als belangrijk verschil dat de reclameleus nu visueel is gemaakt met een symbool. Zij stellen dat met deze communicatietruc de aandacht nog verder wordt weggeleid van natuur én Lindeboom. Ook tal van andere ernstige bezwaren tegen de citymarketing zijn kenbaar gemaakt. Maar de politiek is doof voor de kritiek. Zeker als het gaat over de ‘heilige’ T.
Zijn Tilburgse politici bekend met de inhoud van de beroemde uit 1932 daterende toenmalige toekomstroman ‘Brave new world’ van Aldous Huxley? Het nieuwe gemeentelogo van Tilburg heeft een zelfde soort functie en werking als het quasi religieuze ‘T-teken’ in ‘Brave new world’. En heeft de T in Tilburg ook niet diezelfde duistere kant als het T-teken bij Aldous Huxley?
Herstel culturele schade
Het hier beschreven proces van culturele verschraling wordt in de antropologie aangeduid met de term ‘verstening’ (Lévy-Strauss) – hoe toepasselijk voor Tilburg waar keer op keer waardevol historisch groen moet wijken. Belangwekkend erfgoed wordt van de kaart geveegd, is zelfs compleet weggepoetst uit het lijvige geschiedenisboek ‘Tilburg, stad met een levend verleden’ (2001). Dit is bijna niet te begrijpen. Want wat is er nu mooier én voor de hand liggender dan culturele schade te herstellen en de doorgroei van de Lindeboom, de boom die zelfs de kettingzaag overleefde, een plaats geven midden in de samenleving. Want het gaat hier om een buitengewoon betekenisvol symbool, een vrijheidsmonument. Daarbij komt dat de Lindeboom als icoon perfect aansluit bij het historisch gewortelde beeld van de stad. We mogen ons gelukkig prijzen dat we zo’n positief en inspirerend beeld hebben!
Er is dan ook in het geheel geen reden om ‘het lindeboek voorgoed te sluiten’, waar gemeente en pers op aansturen. Integendeel. Kan het geëmmer eindelijk stoppen, schreef de krant over de linde. Maar dat verwees naar niets anders dan het lindegeëmmer van de krant zelf! Nou graag eindelijk over de Linde de normale informatie en berichtgeving. Het is de hoogste tijd voor eerherstel en eerlijkheid naar verleden en toekomst.