6 augustus
In 2007 was het moment daar: decennia van blinde onbeteugelde hebzucht in de internationale bankensector hadden met behulp van al even gretige multinationals en onlosmakelijk met hen verbonden politici een ongekende globale economische crisis veroorzaakt. Het stimuleren van een onbegrensde vrije markt, ongeremd consumentisme, ongehoord brutale speculatie en het verkopen van aantrekkelijk ogende financiële gebakken lucht met een vette winstmarge eisten hun tol. Het kaartenhuis stortte in. Om het weer op te bouwen, hielden de banken hun hand op bij de overheden.
Die verleenden hun miljardensteun zonder daaraan voorwaarden te koppelen zoals het delen van hun macht en het laten terugvloeien van hun winst naar de samenleving, het nemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid. Om die -ingekapseld en medeplichtig- gaat akkoord met loonmatiging, een hogere pensioenleeftijd en flexibele arbeid. Burgers betalen de prijs: Het dagelijks leven wordt duurder, er volgen massa-ontslagen, hard werken levert steeds vaker een salaris op waar niet van rond te komen is. Mensen kunnen hun huis, ziektekostenverzekering, kinderopvang niet meer betalen.
Zij die nog wel werk hebben, zien zich gedwongen akkoord te gaan met loonsverlagingen, slechtere arbeidsvoorwaarden en meer afbraak van hun werknemersrechten. Honderdduizenden arbeidsmigranten verlaten huis en haard, een ontwrichte samenleving achterlatend, om voor een iets beter loon dan ze thuis konden verdienen te worden uitgebuit in het buitenland. Wie ziek, gehandicapt of werkloos is, wordt bestempeld als onproductief en onwillig om te werken en gedwongen om genoegen te nemen met onderbetaald werk dat nog niet bij benadering bestaanszekerheid biedt. Enig alternatief: met een veel te lage uitkering in armoede leven. Het criminele circuit in kan ook nog.
Regeringen van liberalen, conservatieven en sociaaldemocraten verwijderden eerder voor het bedrijfsleven nog meer politieke en sociale obstakels door hun burgers een gezamenlijke munt door de strot te duwen. Behalve de top van het bedrijfsleven profiteerde daar nauwelijks iemand van. De verantwoordelijke bewindspersonen en hun economische adviseurs vergaten -voor het gemak, door stommiteit of gebrek aan een integrale langetermijnvisie- dat er voor een werkbare monetaire unie ook een politieke eenheid, eenduidig economisch beleid en -minstens zo belangrijk- een breed maatschappelijk draagvlak nodig zijn. Gevolg: Nu zijn de economisch en politiek zwakkere deelnemers aan de muntunie aan het omvallen.
Maar geen nood: De financiële instituties die zo lang van de instabiliteit van deze landen hebben weten te profiteren zonder de burgers van deze of andere landen te laten meegenieten weten inmiddels dat ze bij de overheid kunnen aankloppen. Die komt op last van de cliëntelistische politieke elite onherroepelijk over de brug met steunmaatregelen, betaald uit door burgers opgebracht gemeenschapsgeld. Die dubbel betalen: zij vinden immers geen vaste baan meer, raken werkeloos of moeten hetzelfde werk voor een veel lager loon doen, kunnen pas later met pensioen. Onderwijs en zorg worden duurder en hoogdrempeliger, collectieve voorzieningen worden afgeschaft.
Diezelfde regeringen die eerder vrij economisch verkeer en de muntunie bedachten zonder de benodigde randvoorwaarden te regelen, zijn nog steeds niet bereid en in staat om andere oplossingen te bedenken dan doorgaan op de ingeslagen weg: verregaande flexibilisering van arbeid, privatisering van overheidsdiensten en ophoging van de pensioengerechtigde leeftijd. Consequent volgehouden verkeerde politieke en financieel-economische keuzes, gebaseerd op dogma’s als marktwerking en de noodzaak van economische groei, worden in werkelijkheid vooral nog steeds gedreven door korte-termijnbelangen van winst en hebzucht. Griekenland, Italië en Spanje kunnen nu de rente over hun schulden niet meer betalen, laat staan de schulden zelf. Portugal en Ierland dreigen te volgen. In Nederland kunnen noch de christendemocratische minister van financiën noch de liberale premier uitleggen hoeveel miljard de overheid nou moet bijspringen en hoeveel de bankensector aan het overeind houden van Griekenland. Erger nog: Ze wíllen het niet komen uitleggen aan de volksvertegenwoordiging. Het grootste deel van die volksvertegenwoordiging piept even en gaat daarna rustig verder met vakantie vieren.
In de VS bakkeleien op datzelfde moment Conservatieven- en Democratenmiljonairs eindeloos over wie de electoraal best verkoopbare oplossing heeft om te voorkomen dat de overheid de week erop geen geld meer heeft voor noodzakelijke uitgaven. Dan halen bepaald niet alwetende maar toch gezaghebbende kredietbeoordelaars de kredietstatus van de VS omlaag. De internationale geldmarkt schiet in een stuip: Beleggers (meestal toch al niet behept met veel rationaliteit of moreel besef) overal op de wereld proberen koortsachtig hun belangen veilig te stellen en er met zo weinig mogelijk kleerscheuren af te komen maar de wereldeconomie dreigt in te storten. Niemand heeft een noodscenario klaarliggen. Alle Europese bewindspersonen zijn ver weg of op hun privélandgoed met vakantie. Er wordt wat heen en weer gebeld maar niemand heeft de ideologische, economische en politiek-strategische bagage om de leiding te nemen in deze grootste economische crisis ooit. Die onherroepelijk ook de grootste sociale crisis ooit zal worden en waar extreemrechts ideologisch en electoraal van zal profiteren. Wie zwaar wordt getroffen door financiële en sociale ellende, is immers vatbaar voor simplistische oplossingen, voorgesteld door megalomane politici met agressieve ideeën.
21 augustus
De EU-ministers kwamen uiteindelijk terug van vakantie en sloten een deal om nog meer geld te lenen aan een juist door voortdurende kredietverstrekking tegen hoge rentes financieel ondergraven en gecorrumpeerd Griekenland. In plaats van de Griekse credit cards door te knippen, kregen de Hellenen er nog een stapeltje bij. Da’s volgens de EU gezond financieel beleid. Na weken aandringen kreeg de SP de rest van de Nederlandse oppositie zover dat het kabinet ter verantwoording werd geroepen. Premier Rutte bood zijn excuses aan voor de verwarring over zijn uitleg van de Europese steun aan Griekenland maar kwam er vervolgens weer niet uit, net zomin als de minister van Financiën. Enkele partijen pleitten voor een onafhankelijke toezichthouder op de Europese banken, voor het gemak vergetend dat de Europese Commissie en het Europees Parlement die taak al hadden moeten uitoefenen. Dat zo’n onafhankelijke waakhond niet democratisch gelegitimeerd zou zijn, maakte ondermeer D66 niks uit. Een volksraadpleging over Europees financieel-economisch beleid en de steun aan de Euro hoefde van deze ‘democraten’ ook niet.
Bondskanselier Merkel van Duitsland en president Sarkozy van Frankrijk bepleiten een Europese regering die twee maal per jaar bij elkaar komt. Alweer een krachteloze praatclub erbij die tegelijk -na de Europese Grondwet die na afwijzende referenda Verdrag heet maar gewoon nog steeds een grondwet is- een volgende een stiekeme stap is in de richting van een economisch verenigd Europa. Economen kraken het plan, de chaos neemt toe omdat de financiële sector ziet hoe visieloos en verdeeld de Europese politiek is. De suggestie om de Eurozone op te splitsen in een sterk en een zwak deel wordt niet serieus overwogen. Terug naar nationale munteenheden zou volgens de Europese regeringen -ingefluisterd door de lobby van de multinationals- een ramp zijn en de Europese economieën doen instorten. Alsof de situatie nu al niet rampzalig is. Een groot deel van de Nederlandse oppositie (PvdA, GroenLinks, D66) piept even voor het oog van het kerkvolk dat het verantwoordingsdebat over de Europese deal volgt maar zal toch instemmen met de absurde Griekenlanddeal, aldus een volstrekt onverantwoord, destructief financieel beleid legitimerend. Premier Rutte -de grote Communicator- zet wederom zijn olijk deemoedige “ik heb het toch goed met iedereen voor-“smoeltje op en voorkomt daarmee een meerderheid voor de SP-motie van afkeuring. Zijn politieke doodzonde om (niet voor het eerst) de volksvertegenwoordiging onvolledige en foutieve informatie te verstrekken heeft geen gevolgen.
Twee dagen na het debat blijkt Finland een heimelijke deal te hebben gesloten met Griekenland, dat alleen een Finse lening krijgt in ruil voor een fiks onderpand. Angst voor de EU- en moslimvijandige PVV-kloon de Ware Finnen is de slechte raadgever voor het Finse kabinet. De andere EU-partners kraken de deal maar moeten er al van geweten hebben toen ze in Brussel de afspraak beklonken om Griekenland nog meer geld te lenen. De PVV-nationalisten schreeuwen moord en brand, Wilders vindt dat Nederland ook zo’n deal had moeten sluiten. Alsof die deal politiek en economisch uitvoerbaar is. VVD en CDA durven hun gedoogpartner niet terug te fluiten.
Socialisten- en oppositieleider Roemer ziet zich door gebrek aan vertrouwen in de informatie die het kabinet verstrekt genoodzaakt om dan maar rechtstreeks de Finse minister van Financiën te bellen. De VVD, die zichzelf als alle liberalen altijd afficheert als de enige partij met verstand van geld en boekhouden, suggereert bij monde van de premier én Europarlementariër van Baalen serieus om dan maar een Grieks eiland of luchtvaartmaatschappij als onderpand te bedingen. De internationale financiële sector ziet dat de politiek geen richting geeft en gaat zijn eigen gang. Burgers zijn aan de wolven overgeleverd. Het geld voor de nieuwe leningen aan Griekenland moet ergens vandaan komen. Dus worden overal in Europa nieuwe bezuinigingen voorbereid.
In Griekenland is al zichtbaar dat de hoger opgeleide jonge generatie het land verlaat, de Griekse samenleving nog verzwakter en met nog minder toekomstperspectief achterlatend na de Europese voorwaarden van verregaande privatisering, flexibilisering van de arbeidsmarkt en pensioenleeftijdverhoging. Hetzelfde lot lijkt de bevolking van het door corruptie leeggevreten Italië en ook landen als Portugal, Spanje en Ierland beschoren. In Nederland treffen de bezuinigingen vooral werklozen, zieken, gehandicapten, arbeidsongeschikten en andere uitkeringsgerechtigden. Ook onderwijs, cultuur, politie en brandweer treft een kaalslag. Gemeentelijke overheden worden gestript van hun vermogen en van hun instrumenten om lokale solidariteit te organiseren. Welgestelden en grote bedrijven worden ongemoeid gelaten. De Nederlandse regering ziet net zoals de meeste Europese collega’s de VS als grote voorbeeld. Opmerkelijk genoeg zijn er inmiddels Amerikaanse superrijken als Warren Buffet die pleiten voor een eerlijkere verdeling en voor hogere belastingen voor miljonairs. Omdat de samenleving anders simpelweg niet kan overleven. De wereld op z’n kop.
Wordt vervolgd.
Veerle Slegers
SP Tilburg