Staatscircus Moskou kwam naar Tilburg, inclusief een karavaan dieren die in de voorstellingen worden gebruikt. De Partij voor de Dieren vindt dat dieren van nature niet in het circus horen: Ze horen vrij te zijn, in hun natuurlijke habitat en in staat hun gewone, aangeboren gedrag te vertonen. De PvdD zit niet in de Tilburgse raad en gaat ook niet meedoen met de verkiezingen op 3 maart. Bezorgd om het welzijn van het beestenspul, riep de partij het Tilburgse college op om alle maatregelen te nemen die mogelijk zijn om dat welzijn te waarborgen. Daar hebben we als SP-raadsfractie hen in ondersteund. En ik ben een kijkje gaan nemen.
Ook heb ik nog met Paul Huijgen, SP-collega en wethouder dierenwelzijn, gesproken: De gemeente Tilburg neemt alle maatregelen die binnen de beperkingen van de gemeentelijke bevoegdheid mogelijk zijn. Het evenemententerrein aan het Laar heeft bijvoorbeeld alle infrastructuur waar de Partij voor de Dieren om vraagt, zoals genoeg ruimte, vaste water- en electravoorzieningen. Om te kijken hoe het nu echt zit met dierenwelzijn in het circus, mochten we van circusdirecteur Martens en zijn zoon Manuel een kijkje achter de schermen komen nemen. Enkele mensen van de PvdD, de directeur van de organisatie Alle Dieren de Tent Uit en ik hebben uitgebreid rond kunnen kijken. Fascinerend en koud was het die zondagmiddag.
Mijn conclusie (voorzover ik die als niet-deskundige kan trekken) op grond van wat ik heb gelezen en ter plekke heb gezien, is dat de paarden en tijgers het niet slecht hebben maar dat het uiteraard geen natuurlijke omgeving is, zo’n omheining van pakweg 20 meter doorsnee. Net zomin als een dierentuin overigens. De paarden en pony’s stonden in normale ruime paardenboxen zoals je die ook in een doorsnee manege ziet. De vier prachtige tijgers (waaronder een zogenaamde tabby tijger en een witte) stoeiden met elkaar en met spelmateriaal of lagen lui in de sneeuw.
Olifant Betty stond los in een open oplegger met een fiks tentdoek eraan als overkapping tegen de ergste kou. Betty heeft drie jaar geleden haar metgezel verloren aan kanker en mist hem volgens Martens beslist. Maar hij bestreed de stellige overtuiging van de mensen van de Partij voor de Dieren dat Betty’s welzijn in het geding is. Martens gaf aan door wetgeving te worden belemmerd in de aanschaf van een nieuwe partner voor Betty. De optie om Betty dan af te staan aan een goed opvangcentrum wees hij resoluut van de hand: Ten eerste was de olifant niet van hem maar van de Franse dompteur en ten tweede vond hij het raar om een dier waaraan je verknocht bent af te staan. Een felle discussie ontspon zich buiten in de sneeuwkou tussen Martens en Ingrid Ramaan van de PvdD waarbij beiden de hakken in het hand zetten. Uiteindelijk zijn we maar koffie gaan drinken in de caravan van Martens.
De Animal Sciences Group van de Wageningen Universiteit heeft in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij onderzoek gedaan naar het welzijn van circusdieren in Nederland. Dat heeft een lezenswaardig rapport opgeleverd. Voornaamste conclusie is dat er verbeterpunten zijn maar dat het voor bijvoorbeeld paarden, tijgers, leeuwen en kamelen erg meevalt: Hun welzijn is in geringe mate aangetast. Ze zijn allemaal in gevangenschap geboren en hun ouders voor hen. Daarnaast kunnen ze allemaal min of meer hun natuurlijk gedrag blijven vertonen, zelfs in de voorstellingen. Voor olifanten is dat anders: Zij hebben het niet goed in reizende circussen. Ze hebben te weinig ruimte, beweging en afleiding.
Directeur Martens van Staatscircus Moskou is één van de oprichters van de Vereniging van Nederlandse Circus Ondernemingen en een initiatiefnemer van de Richtlijn Circusdieren. Het was me wel duidelijk dat er Martens veel aan gelegen is het welzijn van zijn dieren zo goed mogelijk te regelen. Hij vertelde dat hij ooit beren heeft weggehaald bij een Russisch circus omdat men daar niet in staat was die beren goed te houden. De beren zijn naar het Berenbos in Ouwehands Dierenpark in Rhenen gebracht. Ook zei Martens uit principe geen giraffen of apen te houden omdat een circus die dieren op geen enkele manier goed kan houden.
De Partij voor de Dieren is tamelijk rigoreus: Alle dieren de tent uit dus, koste wat kost. Dat gaat me te ver. Maar het blijft een lastig, heikel punt: Moet je nu wel of niet (wilde) dieren laten optreden in circussen? Eigenlijk niet natuurlijk. Maar het ziet er wel spectaculair uit, het oefent een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit op veel mensen. Sommigen zeggen: Circussen met wilde dieren horen bij de Europese cultuur. Zonder wilde dieren trekt een circus veel minder bezoekers en dan kunnen de meeste circussen niet meer bestaan. Daarmee verliezen de circusmensen hun vrijheid om te kiezen voor dit specifieke bestaan: Het gaat hier niet simpelweg om een baan maar om een levenswijze die al zo oud is als de weg naar Rome.
Ik ben nu geneigd om te zeggen: Als een circus erin slaagt goed voor zijn dieren te zijn en ze te geven wat ze nodig hebben om een prettig bestaan te leiden, dan moet het kunnen. Circussen die dat niet kunnen regelen, moeten worden aangepakt. Dat zul je dus goed moeten verankeren in wet- en regelgeving. Olifanten lijken niet geschikt voor een circus, laat de NVCO en de overheid daar een uitsterfbeleid op voeren. Artiesten die een band hebben met de dieren met wie ze optreden en die ze niet alleen zien als middel om hun brood mee te verdienen, zullen waken over hun welzijn, zowel tijdens voorstellingen als verblijf en reizen. Daar moet wel goed toezicht op zijn.
Enkele vragen waar ik al langer over nadacht kwamen door het kijkje achter de schermen weer bovendrijven: Hoe zit het met het welzijn van paarden in een doorsnee manege? Paardrijden is een geliefde bezigheid van me, maar ik kan slecht tegen de gang van zaken binnen maneges waar paarden vaker als anoniem gebruiksvoorwerp en inkomstenbron worden gezien dan als levend wezen met gevoel, behoeften en een persoonlijkheid. Ik heb dus met mezelf afgesproken dat ik alleen nog maar ga rijden op een paard waarmee ik een band kan opbouwen.
En hoe zit het met al die honden die als huisdier worden gehouden,veel te weinig beweging krijgen, ongezond eten en worden afgericht door amateurs zonder verstand van zaken? Zouden er ook niet allang wettelijke regels moeten zijn voor het houden van honden en katten? Had dierenwelzijn en dierverzorging niet allang moeten zijn opgenomen in het vaste onderwijsprogramma van de basisschool en daarna?
Zoals altijd na een onderzoek of een werkbezoek bleken ook hier dus weer sommige vragen beantwoord en andere vragen ontstaan.