Understanding a just society
De visie op de samenleving gaat altijd gepaard met een visie op goed leven, zo benadrukte professor Cobbenhagen, de founding father van de UvT al.
Het motto van de UvT, understanding (a just) society, lijkt ook onderdeel van Lula’s beleid. Na de crisis wordt voor hem des te duidelijker dat er een samenleving moet zijn die productie en niet speculatie beloont; die anti-cyclisch beleid stimuleert, d.w.z. investeren in de lange termijn: "I hope for a world free of economic dogmas that invaded the thinking of many and were presented as absolute truths".
Lula zet zich in voor een duurzaam kapitalisme dat kan leiden tot een rechtvaardigere en democratischere maatschappij. Met de opbrengsten van miljarden vaten pas ontdekte olie wil hij de armoede bestrijden en sociale waarden aan de winst verbinden. Toen op 2 september 2008 de nationale oliemaatschappij Petrobas met het testen van drillen begon, zei Lula dat dat symbolisch stond voor de "opening of a direct bridge between natural wealth and eradication of poverty". "Brazil does not wish to be a mere exporter of crude. On the contrary, we want to add value to our oil by exporting derivatives which are worth more".
Kapitalisme bestaat voor Lula niet uit cijfers, zo zei hij tijdens de ontvangst van de America’s Society’s Gold Insigne (22-09-2008). Want cijfers van investeringen en opbrengsten, hoe groot ze ook zijn, betekenen niets, wanneer we er niet in slagen om de kwaliteit van leven van de Braziliaanse mensen te verbeteren. Economische en sociale groei moeten samengaan, zo is zijn overtuiging. Een groot welzijnsprogramma met meer dan 2 miljard euro per jaar aan 11 miljoen van de armste families zorgt ervoor dat de binnenlandse markt sterk blijft; "this social dynamic makes our growth sustainable".
Krediet op de toekomst
Vanuit zijn achtergrond als straatverkoper opgeklommen tot president zet Lula zich in voor een goed leven van zoveel mogelijk individuele Braziliaanse burgers. Krediet, winst en investering krijgen een andere betekenis. Krediet betekent geloof, vertrouwen. Krediet op de toekomst is niet alleen economisch maar ook sociaal. Winst is vermeerdering van bezit en gaat vaak gepaard met meer, meer, meer. Maar winst is ook een garantie van continuïteit, van het op langere termijn voortbestaan. Ook sociale groei is voor Lula onderdeel van de winst: "Putting resources into social programs is not expenditure. It is investment" – wellicht een mooie stelling voor tijdens het Assetcongres komend najaar? Krediet opbouwen is vertrouwen opbouwen. Wanneer datgene waar mensen op vertrouwden wankelt, dan ontstaat er angst, zoals we in de huidige crisis ervaren. Ook op internationaal niveau zakt het vertrouwen weg. Angst wordt zichtbaar in de vorm van protectionistische maatregelen, gerichtheid op het eigene.
Toen Lula de presidentsverkiezingen in 2002 won riep hij uit: "Hope won over fear". Inderdaad, de hoop kan kracht bieden om een land en een volk staande te houden. Obama weet er alles van. Mensen krijgen hoop wanneer ze zich onderdeel weten van een aanlokkelijk verhaal dat groter is dan henzelf. Het algemeen belang maakt plaats voor het eigen belang. In navolging van Martin Luther King slagen zowel Obama als Lula erin hoop te bieden en de toekomst van het land richting te geven. "I want my victory to symbolize that nobody is inferior to anybody else". "A lathe operator can be more competent in doing politics than many political scientists". In zijn eerste officiële optreden op tv (27-10-2002) zei Lula dat hij wilde bouwen aan "a country that has more justice, brotherhood and solidarity". En voor het grotere perspectief had hij niet minder een masterplan voor ogen: "so the direction of hemisphere is peace, prosperity, and justice".
Ergens voor staan, ervoor gaan, en er aan vasthouden. Standvastigheid kenmerkt de president van Brazilië. Economische dogma’s en bestaande structuren zijn te veranderen. Of zijn economische en sociale programma’s een interne aangelegenheid of voor ons Nederlanders een ‘ver van m’n bed show’ zijn? Lula zelf waarschuwt ons: "Even strong as they are today, rich countries should have no illusion: nobody is safe in a world of injustices". Dan komt het opeens heel dichtbij.
Bronnen:
America’s Society/Council of the Americas (2008-2009)
The New York Review of Books (26-03-2009)
BBC News (2009)
Het Financieele Dagblad (2009)
The Financial Times (2009)
Die Zeit (2008)
Drs. Annemarie Hinten-Nooijen, Centrum voor Wetenschap en Levensbeschouwing