Tilburg – Anderhalf uur en een schorsing waren er nodig om de Commissie Maatschappij van de Tilburgse gemeenteraad tot een besluit te laten komen.
door: Jasper Mikkers
Verwacht werd dat er een pittig debat zou plaatsvinden na de uitspraken van Marie-Thérèse Blomme van het CDA en Cécile Franssen van de VVD gister in Cultureel Café Zaal Zestien: ‘Wij zullen aan de raad het voorstel voorleggen om de subsidie voor De Kruisweg van Jeroen de Leijer en Nick J. Swarth terug te draaien.’ Een dergelijk voorstel zou een precedent vormen in de Tilburgse raadsgeschiedenis. De Commissie KORT (Kunst in de Openbare Ruimte Tilburg) die het college adviseert bij het kiezen van kunstwerken voor de openbare ruimte, en het College hadden besloten tot een subsidie van € 50.000,00 voor realisatie van De Kruisweg en plaatsing van het kunstwerk in de villa van het theaterpodium De Nieuwe Vorst. Maar in de loop van 2007 ontstond er kritiek op dit besluit vanwege het kwetsende karakter van afbeeldingen en teksten voor gelovige katholieken. Vooral vanuit de geestelijkheid en van ouderen kwamen klachten. De opstelling van het CDA leidde ertoe dat Nol van Trier van de PvdA zich afvroeg of het CDA censuur op kunstuitingen wilde toepassen in de geest van Al Qaida. Deze vraag zette veel kwaad bloed en de messen waren gewet. Nick J. Swarth en Jeroen de Leijer werden door landelijke en de lokale en nationale omroepen en bladen uitgenodigd hun visie op hun kunstwerk en de commotie te geven. Wat ze met zichtbaar genoegen deden.
Op 30 september en 1 oktober , werd er op diverse niveaus koortsachtig overleg gepleegd om de crisis in de coalitie van PvdA, CDA en Groen Links te bezweren. Er was overleg tussen de lokale fracties en de fracties in de Tweede Kamer, tussen de woordvoerders van de gemeenteraadsfracties, en binnen het college van B&W. Wethouder Hugo Backx die de kunsten in zijn portefeuille heeft, had een kaart in de hoge hoed, maar zoals dat bij een geslaagde circusact hoort, werd die pas op het laatst tevoorschijn getoverd. Eerst lieten alle fracties horen wat ze van de kwestie vonden, waarbij vooral de Lijst Smolders en Loes Dielissen van de TVP (Tilburgse Volkspartij) hun afkeer van elke vorm van kunst (‘allemaal geldverspilling’) breed etaleerden. Nol van Trier bood zijn excuses aan voor de vragenderwijs geponeerde vergelijking met de censuur van Al Qaida, er werd door Marie-Thérèse Blomme op gehamerd dat de criteria van het KORT kritisch tegen het licht gehouden moesten worden en er nieuwe criteria moesten komen die kwetsing van groeperingen uitsloten, en in tweede termijn deed wethouder Hugo Backx een voorstel. Het advieswerk van KORT zou geëvalueerd worden door het IVA van de Universiteit van Tilburg en aan de hand van een debat over die evaluatie zouden mogelijk nieuwe criteria bij de keuze van kunst in de openbare ruimte worden opgesteld. Over intrekking van het besluit De Kruisweg te subsidiëren werd in tweede termijn met geen woord meer gerept. De coalitiepartijen begrepen dat het slimme voorstel van Hugo Backx de enig mogelijk uitweg uit de crisis was, tenslotte was kunst toch geen onderwerp waarop je een goedlopende coalitie liet struikelen.
De VVD die er alle belang bij heeft de coalitie uit elkaar te laten spatten, om zo zelf weer aan het stadsbestuur deel te kunnen nemen, dacht er blijkbaar hetzelfde over. Al die flauwekul over een paar prentjes met een tekst. Te onbenullig om als breekijzer tussen de coalitiegenoten te gebruiken. Ook de LST liet de kans voorbijgaan PvdA en CDA verder tegen elkaar op te zetten. Zo kwam Smolders helemaal niet terug op de verklaring van Marie-Thérèse Blomme in Cultureel Café Zaal Zestien een dag eerder, namelijk om het besluit van KORT De Kruisweg te subsidiëren via een stemming in de gemeenteraad proberen terug te draaien. Een verklaring die de VVD volmondig ondersteunde. En ook de SP in de persoon van mevrouw Veerle Slegers roerde zich niet. – Zij had tevoren een lang en principieel betoog gehouden waarin de boekverbrandingen van de Nazi’s en andere gruwelijkheden een plek kregen, maar had dat betoog ook besloten met een conclusie waarop de SP patent heeft: wij zijn tegen de motie van CDA en VVD, maar stemmen toch voor.
Conclusie na afloop van het debat: in de loop van 2008 zal het advies dat de UvT over het KORT geeft, in de gemeenteraad besproken worden en misschien komen er nieuwe criteria. De Kruisweg van Jeroen de Leijer en Nick J. Swarth wordt voltooid en krijgt zijn plek in De Nieuwe Vorst in Tilburg. De subsidie die werd toegekend, wordt aan de kunstenaars betaald.
Het debat is over. ‘Jammer,’ was de reactie van Nick J. Swarth. ‘We hadden graag CNN gehaald.’ Het was duidelijk dat de Tilburgse gemeenteraad niet langer wilde dat de controverse landelijke publiciteit veroorzaakte. En Tilburg op deze manier, in deze kwestie, in de schijnwerpers stond.
De Tilburgse kunstenaars lieten het – natuurlijk – afweten. Ze waren letterlijk op één hand te tellen. Alleen Anton Dautzenberg (alias Troy Titane) had zich aangemeld als inspreker en verdedigde de vrijheid van meningsuiting. Hij bracht een gedicht ten gehore waarin hij zijn mening had neergelegd. Nadat eerder een dichter, stadsdichter Frank van Pamelen, optrad voor de gemeenteraad, bij het afscheid van raadslid Marcel Degen van Algemeen Belang, trad nu voor het eerst een dichter op voor een commissie als pleitbezorger voor de vrijheid van meningsuiting.
Beeldende kunstenaars die hun kunstbroeders met hun aanwezigheid ondersteunden, ontbraken. Wat moet er gebeuren in Tilburg willen kunstenaars beseffen wat hun beroepsplicht is? En wat solidariteit betekent? En vrijheid van meningsuiting? Het waren alleen dichters die acte de présence gaven.
Op de foto de dichters Anton Dautzenberg (l) en Nick J. Swarth (r)