Blij met niks en less is nog steeds more

Aan weerszijden van de grote transparante entreehal van het nieuwe hoofdkantoor van het Waterschap Brabantse Delta op het landgoed Bouvigne in Breda staat een beeld van de Duitse beeldhouwer Stephan Balkenhol (Fritzlar,1957). Het zijn beelden van een doorsnee man en een even doodgewone vrouw. En het merkwaardige: je herkent ze uit duizenden. Want de beelden van gewone mensen die zomaar wat staan te staan zijn in de loop der jaren het handelsmerk van de beroemde Duitse beeldhouwer geworden.

Van meet af aan heeft de in het natuurgebied aan de rand van Breda geplande nieuwbouw van het hoofdkantoor van het Waterschap onder vuur gelegen. Het even minimalistische als kolossale gebouw van het  architectenbureau Claus en Kaan is er echter gekomen alle protestacties van milieugroeperingen en natuurliefhebbers ten spijt.De planontwikkelaars hebben de ontwikkeling van de nieuwbouw aangegrepen om het hele gebied in ruimtelijke zin te herdefiniëren. Met een revitaliseringsplan voor het hele landgoed is de nieuwbouw geïntegreerd in zijn omgeving. Het dubbele carré waaruit het landgoed oorspronkelijk bestond is hersteld. Het historische renaissancistische kasteeltje in het ene carré staat met de voeten in het water net als de minimalistische nieuwbouw van Claus en Kaan. Deze vormt de begrenzing van het tweede carré dat de overgang vormt naar het natuurgebied erachter.

De keuze voor de beelden van Balkenhol voor de locatie is subliem. Ze passen naadloos in deze setting. Bij de entree staat een man op een voetstuk. Het voetstuk is tweemaal de lengte van de man. Het totale beeld meet 280cm. De man keert zijn rug naar het gebouw, kijkt naar de horizon, het Mastbos in. Aan de andere kant van de majestueuze entreehal aan de binnentuinen en waterlopen rondom het historische kasteeltje een vergelijkbaar beeld van een vrouw. Zij waakt over hof en haard en is meer van de intimiteit dan van de wijde wereld. Ze draagt een bloemetjesjurk en schoenen met een hakje. Hij een hoogopgetrokken pantalon met een wit overhemd. Zo zonder jas in het hemd en in een jurk niet eens met een vestje: het lijkt alsof het altijd zomer is op Bouvigne.

Dat de beelden zo naadloos passen heeft vooral met de congruentie te maken. De sobere en kloeke architectuur van Claus en Kaan is een uitgesproken antwoord op het sprookjesachtige kasteeltje dat uit de vijftiende eeuw dateert. Duidelijker dan zo kan het verschil in eeuwen niet gemarkeerd.De beelden van een man en een vrouw doen daar nog een schep bovenop. Ook zij zijn de uitersten van de soort: meer smaken zijn er niet van mens.

Stephan Balkenhol is in de jaren 80 in de hoogtijdagen van het minimalisme opgeleid aan de Hamburger Hochschule für Bildende Künste waar Ulrich Rückriem zijn leermeester was. En daar ligt een tweede link tussen de architectuur van Claus en Kaan  en de sculptuur van Balkenhol: zowel de architect als de beeldhouwer koesteren het principe om met minder meer te doen, hechten aan het principe van ‘less is more’ . Kennen het geheim van de kok die weet dat de ingedikte fond de basis is voor de beste sauzen. Respecteren het extract als grootste zeggingskracht.

Het is wonderlijk te zien hoe het nietige mannetje van iets meer dan 100cm en het evengrote huiselijke vrouwtje in de binnentuin fier overeind blijven op hun voetstuk van iets minder dan tweemaal hun lengte naast een gebouw van 163 meter lang en 12 meter hoog.

Op een markante manier trotseren beide beelden het overdonderend geweld van een kolossale gelede gevel met collonades die naar de hemel reiken. Hun kracht is dat ze van alles zijn ontdaan, er zijn geen vertalingen van de mens gemaakt: ze zijn wat ze zijn: de man van om de hoek, die buurvrouw van drie huizen verderop beiden in een verkleinde uitvoering van hun vleselijke evenknie. Ze lijken één te zijn met hun sokkel, er uit ontstaan, gegroeid wellicht.

En in zekere zin is dat ook zo want nog niet zo lang geleden waren de beelden bomen. Bomen uit  het bos dat op deze locatie moest verdwijnen om plaats te maken voor hypermoderne vergaderruimtes en kantoren van bestuurders. Dit is wat er van de gevallen reuzen als een symbolisch eerbetoon overbleef: zomaar een man en zomaar een vrouw die de wacht houden over land en hof.

In de royale witte en transparante entreehal staan als in een omgekeerd perspectief eveneens twee beelden. Kleiner en bescheiden in huiskamerformaat waardoor ze intimiteit weten te geven aan de enorme hal en deze tot menswaardige proporties terug weten te brengen. Het lijkt een meisje nog, een trenchcoat met de capuchon omhoog, hippe halfhoge laarsjes, handen in de zak, net terug van een voorjaarswandeling in het Mastbos verderop. Hij stoer ertegenover, hand in de zij met een houding van: Hé, lang niet meer gezien.

Het is deze alledaagsheid, dit onverholen plezier in het doodgewone, de liefde van de beeldhouwer voor de mensen om hem heen dat de beelden een enorme intrinsieke kracht en aantrekking geeft. Het geluk van blij te zijn met niks.

TVDW

De kunstwerken van Stephan Balkenhol kwamen tot stand in opdracht van Waterschap Brabantse Delta. Het Waterschap Brabantse Delta werd hierin geadviseerd door Kenniscentrum voor Kunst en Cultuur (bkkc) in Tilburg.

De beelden bevinden zich bij het hoofdkantoor van het waterschap  ‘Hof van Bouvigne’ aan de Bouvignelaan 5, Breda