Het gemeentehuis in bezit genomen door de Tilburgse burgers: een uniek beeld! Eindelijk. De betrokkenheid bij de politiek die woensdagavond 21 oktober door de burger gedemonstreerd werd, was hartverwarmend. De over het algemeen onverschillige Tilburgers bleken over temperament te beschikken.
De inwoners van de stad kwamen in een ongewoon groot aantal opdagen. Degenen die geen plaats hadden weten te veroveren op de publiekstribune, keken in de publieksruimte en de raadszaal in het Paleis-Raadhuis naar de daar opgehangen beeldschermen. Tijdens de schorsingen van de vergadering spraken ze elkaar in hallen en gangen aan, stelden elkaar vragen, wisselden opinies uit. ‘Hoe denk je dat het afloopt? Redt hij het?’ Bijna iedereen betreurde het dat Ruud Vreeman zich als burgemeester in een levensgevaarlijke positie had gemanoeuvreerd, bijna iedereen dacht dat het onvermijdelijk was dat hij vanwege gemaakte fouten door de raad werd weggestuurd.
Een ervaren oud-politicus zei: ‘Vroeger ging het altijd zo: bij driekwart van de bouwprojecten werd het budget overschreden, werd er met begrotingsposten geschoven en werden creatieve oplossingen gezocht voor tekorten. En pas aan het eind van het traject werd de raad geïnformeerd. Maar de politiek is veranderd. Nu kan dat niet meer.’
Er heerste een geëmotioneerde stemming. Sommigen waren van het besef doortrokken dat zich een tragedie voltrok. De stadsdichter sprak van een Shakespeareaans koningsdrama. Anderen ervaarden zichzelf als voyeurs of ramptoeristen: ze voelden zich schuldig omdat ze in de greep raakten van de sensatie die werd opgeroepen door de dreigende ondergang van burgemeester Ruud Vreeman.
Er is, in elk geval door mij, lang gewacht op tekenen van betrokkenheid bij de Tilburgse burgers. Al een jaar of vijf gaat het in bepaalde opzichten bergafwaarts met de Tilburgse politiek. Dat geldt met name voor de politieke cultuur: in de raadszaal, in de pers en op internet. Manipulatie, verbale agressie, lekken van vertrouwelijke informatie, benepenheid, achterbakse manoeuvres, afgunst, haat zaaien en karaktermoord door stelselmatig op de man te spelen (en daarin gesteund worden door de plaatselijke pers) beheersen de politieke praktijk. Sommige raadsleden zien de raadszaal enkel als een arena waar het afmaken van tegenstanders het enige doel is.
Het besef was voelbaar dat het zo niet verder kan. Dat er paal en perk gesteld moet worden aan de opmars van de horde. Wil Tilburg een bewoonbare stad blijven, dan moet de politieke cultuur veranderen. De toekomst van de stad staat op het spel en daarmee het lot van elke inwoner.
We mogen hopen dat dit ook doordringt tot de burgers die gister niet aanwezig waren in het gemeentehuis. Die hoop is misschien niet helemaal ijdel: de site van Omroep Brabant waarop de raadsvergadering live te zien was, werd zo druk bezocht dat de uitzending erdoor verstoord werd.
De hoop was voelbaar dat de vergadering misschien het begin van een ommekeer zal blijken te zijn.
Marjo Frenk, fractievoorzitter van Groen Links, leidde de raadsvergadering. Voordat die om 19.00 uur van start ging, had ze met alle fractievoorzitters afgesproken dat er in de twee ronden waarin elke fractie aan het woord kwam, niet geïnterrumpeerd zou worden. Dat was een gouden greep. De vergadering verliep onverwacht ordelijk.
Tegen half twaalf, na viereneenhalf uur, kwamen drie moties in stemming. Met 24 tegen 15 stemmen werd motie 2 aangenomen. Daarin wordt de handelwijze van de burgemeester afgekeurd, geconstateerd dat er een onwerkbare situatie is ontstaan voor raad en burgemeester en de raad (het presidium) zal voor nader beraad in overleg treden met de commissaris van de koningin.
De verwachting is dat Ruud Vreeman van zijn burgemeesterspost ontheven zal worden.
Een Shakespeareaans koningsdrama? Wie zal dit drama schrijven? Wie regisseren?
Het zal een stuk voor amateurs moeten worden, want de Lijst Smolders Tilburg heeft de banvloek uitgesproken over professionele kunst in Tilburg. De gemeente moet zich richten op amateurkunst. Tilburg moet een dorp blijven, vindt Smolders, en dit dorp mag niet via professionele kunst uitgroeien tot een stad.
Onder de Tilburgse intelligentsia vindt dit standpunt vele medestanders. Ontroerend, dit verbond, tussen de intelligentsia en de zo heerlijke ‘gewone man’.
Het is een verbond waarvan je tranen in je ogen krijgt.
Ik zie een aantal personages die het Shakespaereaans koningsdrama zullen bevolken scherp voor me. De ijzig kille, onopvallend over het toneel sluipende Maarten van den Tillaart (fractievoorzitter CDA). Hij assisteert de rivaal van de koning en fluistert hem voortdurend zijn tekst toe. De weinig minder kille koningin Veerle Slegers (fractievoorzitter SP): door haar eenzame jeugd en ervaringen aan het hof is ze al haar mededogen kwijtgeraakt. De melancholische raadsheer Roel Lauwerier die verpletterd door het gebrek aan beschaving machteloos en hoofdschuddend toekijkt. De broer van de koning, Auke Blaauwbroek, die verbijsterd naar de afgescheurde mouw van het kleed van de koning in zijn hand kijkt: het enige dat hij overhield toen hij de koning uit het ravijn omhoog probeerde te trekken. Koningsdochter en zwarte schaap van de familie Loes Dielissen die niet meetelt, maar die lucht gevend aan haar opstandige natuur rake dingen zegt en zenuwen blootlegt. De in de schaduw operende en verlepte prinses Rita Verdonk: ze komt af en toe op als waarschuwend spook. En niet te vergeten de sprankelende, intelligente Marjo Frenk die de voice over (het koor) vertolkt en met een cupido-achtige glimlach boven al het gekonkel uitstijgt. Een handvol bedienden en andere figuranten zorgen voor wat levendigheid.
Zo is de entourage geschetst van het gevecht dat zich tussen de twee opponenten afspeelt. Stiefbroer en manisch samenzweerder en intrigant Hans Smolders zal koste wat het kost zijn gram halen. Hij is een aangenomen kind en niet van koninklijken bloede. Even heeft hij in de gunst van een koning gestaan en aan de macht kunnen ruiken. Toen die koning stierf, is hij buitengesloten van de macht en meer en meer is hem het gevoel beslopen dat hij er toch niet bij hoort. Jaar na jaar nam zijn verbittering toe, brandde rancune heftiger in hem. Hij heeft besloten zich te wreken. Op alles en iedereen. Op het leven, de wereld. Hoe? Door de ultieme wraak: de koning zelf van de troon te stoten. De macht over te nemen.
Zo wordt de koning (‘de keizer zonder kleren’ in de typering van Hans Smolders) zonder het te willen de vijand van zijn stiefbroer. En hij moet al zijn talenten aanwenden om zijn stiefbroer die het vechten op straat geleerd heeft en over een scala aan trucs beschikt, van het lijf te houden.
Zoals het in een stuk van Shakespeare betaamt, sleuren de twee elkaar mee in hun val.
De rust aan het hof keert terug.
Tijdens het hele stuk zien we op de achtergrond een beeldprojectie van de Tilburgse intellectuelen en kunstenaars: ze zitten, doof en blind, opgesloten in hun ivoren. Ademloos wachten ze op het tweede wonder van Peerke Donders. In vergelijking met de vervulling van hun droom, dat Peerke Donders heilig verklaard wordt, is de actuele werkelijkheid voor hen van geen enkel belang. Ze zullen lang wachten, stoffig en braaf, zich van geen kwaad bewust, zeker wetend dat het in aantocht is, het wonder, hun Heiland, hun persoonlijke succes.